Ceza hukuku, kamu hukuku kapsamında değerlendirilen bir bölümdür ve suçların yanında ceza kavramlarını da incelemektedir. Kendi içinde genel ve özel olmak üzere iki farklı kola ayrılır. Genel ceza kanunu, suç kavramlarını maddi veya manevi olarak değerlendirir ve geçerliliğini koruyan ilkeler bütünü olarak tanımlanabilir. Bunun yanında özel ceza kanunu, belirlenmiş sınırlara sahiptir. Bir ülke genelinde geçerli olan kanunlar doğrultusunda, suç olan eylem ya da çalışmaların değerlendirilmesini, sınırlandırılmasını ve cezalandırılmasını içerir.
Ceza Hukuku Temel İlkeleri Nedir?
Ceza hukuku temel ilkeleri, bu bölümü anlayabilmek adına bilinmesi gereken hususlardır. Kusur ilkesi, hukuk devleti ilkesi ve insan onuruna saygı ilkesi olarak üçe ayrılır:
- Kusur ilkesi, cezanın ancak failin fiili nedeniyle uygulanmasını öngörmektedir. Yani, kusuru olmayan bir kimsenin ceza alması söz konusu değildir. Aynı zamanda faile kusurundan daha az ya da fazla ceza verilemez.
- Hukuk devleti ilkesi, cumhuriyetin temel nitelikleri arasında gösterilebilir. Bu ilke gereğince, cezaların kanun kapsamına uygun verilmesi gerekir. İnsanlar için uygulanacak cezalar veya yaptırımlar, her şeyden önce kanunlara uygun olmalıdır. Kanun dışına çıkan bir ceza hükmü geçersizdir.
- Ümanizm ilkesi ya da diğer adıyla insan onuruna saygı ilkesi, suçu nedeniyle ceza alan insanın yeniden topluma kazandırılmasını ifade eder. Bu ilke kapsamında, kırbaç cezası ya da zina suçunun taşlama ile cezalandırılması gibi çağ dışı yaptırımlar engellenmektedir.
Ceza Hukuku Hükümleri
Bir eylemin suç teşkil etmesi sonucu cezalandırılması için gerekli olan düzenlemeler, ceza hukuku kapsamına girer. Ceza hukuku hükümleri ise genel ve özel olmak üzere ikiye ayrılır. Genel hükümler kısaca; kusur, teşebbüs, iştirak gibi tüm suçları içeren bir uygulama alanına sahiptir. Bununla birlikte özel hükümler ise düzenlenen genel suçları ve özel ceza kanunlarını kapsar. Ceza hukuku hükümlerini detaylı olarak açıklamak gerekirse;
- Ceza Hukuku Genel Hükümler: Suçlar ve yaptırımlara dair genel olarak düzenlenen hükümleri kapsar. Hükümlerin kapsamını suçun unsurları, cezai sorumluluk, sorumluluğun ortadan kalkması ve ceza türleri gibi konular oluşturur.
- Ceza Hukuku Özel Hükümler: Ceza hukukunun özel hükümleri ise farklı suç tipleri üzerinden ayrı ayrı ele alınır. Ele alınan suçların her birinin tanımı yapılır ve suça etki eden durumlar incelenir.
Ceza Mahkemelerinin Görevleri Nelerdir?
Ceza hukuku genel ve özel hükümleri; suçun tipini, tanımını ve kapsamını belirler. Ceza mahkemeleri ise önceden belirli olan bu suçların işlenmesi halinde gereken yargılamanın yapılmasını sağlamaktadır. Ceza mahkemelerinin görevleri; suçun durumuna, suç tipine ve suç miktarına göre belirlenir. Aynı zamanda bu belirlemeler doğrultusunda da kendi arasında bölümlere ayrılır.
Ceza mahkemeleri, ağır ceza mahkemesi ve asliye ceza mahkemesi olmak üzere iki bölüme ayrılır. Ağır ceza mahkemesinin görevleri arasında ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, müebbet hapis cezası ve on yıldan fazla hapis cezasını gerektiren suçlar yer alır. Asliye ceza mahkemesi ise kanunda belirtilen infaz süresine ve 10 yıldan daha az hapis cezası gerektiren davalarda hizmet sunar.
Ağır Ceza Mahkemesi
Ağır ceza mahkemelerinin görevleri kapsamında, ilk derecedeki yargı faaliyetleri yer alır. Bu mahkemenin verdiği kararlar ilk olarak bölge adliye mahkemelerine ve Yargıtay’a yönlendirilir. Sonrasında ağır ceza mahkemeleri heyetleri çalışmalarını yürütür. Bu heyetlerde bir başkan ve iki üye bulunmaktadır. Duruşmalarda ise cumhuriyet savcısı da davalara dahil olmaktadır. Ağır ceza mahkemeleri, her il merkezinde bulunmaktadır ve bulunduğu ilin adı ile anılır.
Asliye Ceza Mahkemeleri
Ülkemizdeki yargı örgütü kapsamında, ilk derece yargı faaliyetlerini yürüten bir diğer mercii de asliye ceza mahkemeleridir. Ağır ceza mahkemesinin görev alanına girmeyen tüm yargılama faaliyetleri bu mahkemeler üzerinden yürütülür. Asliye ceza mahkemeleri her il ve ilçe merkezinde bulunur, aynı zamanda ihtiyaca göre birden fazla kurulabilir. Tıpkı ağır ceza mahkemesinde olduğu gibi asliye ceza mahkemeleri de ilin adı ile anılmaktadır.
